Adres
ul. Zamkowa 8
Wieliczka
Małopolskie
32-020
Poland
Zamek Żupny w Wieliczce od końca XIII w. do 1945 r. był siedzibą zarządu krakowskich żup (salin), tj. kopalni i warzelni soli w Bochni i Wieliczce. Stanowi on jedyny tego typu obiekt w kraju, będąc równocześnie znakomitym przykładem architektury związanej z rozwojem górnictwa solnego w Europie.
23 czerwca 2013 r. Zamek został dopisany do listy UNESCO wraz z kopalniami soli Bochni i Wieliczki, tworząc nowy wpis „Królewskie kopalnie soli w Wieliczce i Bochni”.
Składa się on z kilku budowli otoczonych murem. Mur obronny z końca XIII w. otaczał pierwotnie zamek w formie wieży, a wjazd znajdował się w pobliżu północno-wschodniego narożnika.
1. Zamek Środkowy z XIII w. to najstarszy budynek zespołu zamkowego, historycznie zwany „Domem pośród Żupy”. W 1945 r. uległ on zniszczeniu aż do piwnic, a jego odbudowę ukończono w 1984 r. Zamek jest siedzibą Muzeum Żup Krakowskich.
W zamku mieszczą się : reprezentacyjna Sala Gotycka, sala wystaw czasowych oraz wystawy stałe poświęcone archeologii, historii miasta jak również bardzo ciekawa unikatowa kolekcja solniczek z całego świata.
Szyb poszukiwawczy z połowy XIII w. znajdujący się w piwnicach Zamku Środkowego, to najstarszy szyb górniczy w Wieliczce i w Polsce.
2. Zamek Północny z XIV w. zwany był niegdyś „Domem Żupnym”. Mieściły się w nim pomieszczenia gospodarcze, kaplica i komnaty mieszkalne, a w piwnicy znajdowało się więzienie.
3. Zamek Południowy z XIX w. niegdyś mieścił pomieszczenia gospodarcze, mieszkanie dozorcy, remizę strażacką oraz skład przeciwpożarowy. Obecnie przeznaczony jest na potrzeby Muzeum Żup Krakowskich oraz znajduje się w nim restauracja.
4. Baszta z XIV w. jedyna zachowana z średniowiecznych fortyfikacji miejskiej, które niegdyś składały się z dwubramnego muru oraz 19 baszt.
5. Kuchnia Żupna z XV w. zrekonstruowana została na dziedzińcu zamkowym, w niej niegdyś górnicy otrzymywali bezpłatnie posiłki.
Muzeum Żup Krakowskich organizuje co roku ciekawe imprezy gromadzące mieszkańców miasta i przyjezdnych z pobliskiego Krakowa oraz Małopolski.
Szczególnie podczas Święta Soli odbywającego się w pierwszej dekadzie czerwca można zapoznać się z historią miasta i tradycjami wydobycia soli, zwiedzić bezpłatnie wszystkie ekspozycje na Zamku Żupnym, a nawet otrzymać bilet wstępu do Kopalni Soli Wieliczka.
Muzeum bierze udział w corocznej edycji Nocy Muzeów, kiedy jest możliwość bezpłatnego zwiedzenia Trasy Górniczej w Kopalni Soli Wieliczka.
Zamek Żupny jest miejscem wielu interesujących wystaw, spotkań oraz wydarzeń takich jak Europejskie Dni Dziedzictwa UNESCO.
Galeria zdjęć z 2013 roku :
